.K.

KALIGRAFIA sztuka pięknego pisania uwzględniająca estetyczną stronę pisma, a pomijająca zagadnienia techniczne (materiały, narzędzia). Przyjęto, że kaligraficzne pismo powinny cechować: prostota, czytelność, równość, potoczystość i czystość wykonania. W starożytnej Grecji kaligrafii poświęcano mało uwagi, natomiast pismo rzymskie z punktu widzenia kaligraficznego jest doskonałym wzorem łączącym monumentalną prostotę, wyrazistość i estetyczną formę. Największy rozkwit kaligrafii przypada na średniowiecze. Inicjały rękopisów, iluminowane zwłaszcza w klasztorach, są często prawdziwymi dziełami sztuki. W kancelariach dyplomatycznych powstawały pisma skomplikowane i przypominające tajne szyfry. Do nich należą pisma kancelaryjne powstałe we Włoszech, np. "cancelleresca corsiva" i piękne, z lekka pochyłe, pismo słynnego kaligrafa Ludovico Vincentino (połowa XVI wieku). We Francji pod wpływem włoskiego pisma kancelaryjnego powstało pismo okrągłe (Ronde) zachowane z niewielkimi zmianami do dnia dzisiejszego. W połowie XVII wieku ukształtowało się pismo "okrągłe-pionowe", tzw. "financiere", które po nieznacznych zmianach kaligrafów holenderskich przejęli Anglicy i przystosowali do codziennego użytku. Jako "lettre inglese" rozpowszechniło się to pismo na całym świecie, wypierając ostatecznie pismo gotyckie. Na wschodzie muzułmańskim kaligrafia osiągnęła wielkie znaczenie w Arabii i innych krajach. Na początku XX w. kaligrafia ustąpiła miejsca liternictwu użytkowemu. Do rozwoju i nauki pisma kaligraficznego najwięcej przyczynili się: A. Dürer, Schmotther z Drezna, K. Rossberg, F. Olivier i inni. W Polsce wielkie zasługi na polu kaligrafii położyli: Stanisław Serafin Jagodyński (autor książki pt. "Kaligrafia - Cancelaria", wydanej w 1695 r.), ks. Onufry Kopczyński (autor dzieła pt. "Nauka o dobrym piśmie", wydanego w Warszawie w 1807 r.), Józef Czernecki (autor książki pt. "Podręcznik do nauki kaligrafii", wydanej w 1904 r.), J. Gołębiowski (autor dzieła pt. "Nauka pisania na nowych poglądach" wydanego w 1917 r.), Stefan Tatuch (autor książki pt. "Nauka pisma użytkowego i ozdobnego", wydanej w 1927 r.), Tadeusz Wolter i inni. (WW)
KATALOG CECH JĘZYKOWO-TREŚCIOWYCH katalog cech pisma opracowany przez Antoniego Felusia w ramach Jesiennej Szkoły Empirycznych Badań Pisma, pod patronatem Instytutu Ekspertyz Sądowych w Krakowie, w latach 1984-1989 (patrz aneks).
KATALOG CECH PISMA usystematyzowany zbiór cech pisma wraz z podstawową terminologią. Pierwszy w Polsce "Katalog graficznych cech pisma ręcznego" został opracowany przez zespół pismoznawców, działający w ramach Jesiennej Szkoły Empirycznych Badań Pisma, pod patronatem Instytutu Ekspertyz Sądowych w Krakowie, w latach 1984-1989 (patrz aneks).
KATALOG GRAFICZNYCH CECH PISMA RĘCZNEGO katalog cech pisma opracowany przez zespół pismoznawców, działający w ramach Jesiennej Szkoły Empirycznych Badań Pisma, pod patronatem Instytutu Ekspertyz Sądowych w Krakowie, w latach 1984-1989 (patrz aneks).
KĄT MIĘDZY GRAMMAMI kąt zawarty między osiami gramm. (AK, MO)
KĄT NACHYLENIA CYFRY kąt zawarty między linią podstawową liczby albo inną linią odniesienia (np. kreską liniatury), a osią cyfry. (AK, MO)
KĄT NACHYLENIA LITERY kąt zawarty między linią podstawową wyrazu albo inną linią odniesienia (np. kreską liniatury), a osią litery. (AK, MO)
KĄT NACHYLENIA ZNAKU GRAFICZNEGO kąt zawarty między linią podstawową rozpatrywanego tworu graficznego albo inną linią odniesienia (np. kreską liniatury), a osią znaku graficznego. (AK, MO)
KĄT NACHYLENIA PISMA charakterystyczna dla danego rękopisu, najczęściej występująca w nim wartość (tzw. wartość modalna) kąta nachylenia znaków graficznych. Z uwagi na wielkość tego kąta wyróżnia się pismo: prawoskośne (w którym kąt nachylenia znaków graficznych jest mniejszy od 80°), lewoskośne (w którym kąt nachylenia znaków graficznych jest większy od 95°), proste (prostopadłe, w którym kąt nachylenia znaków graficznych jest zawarty między 80° a 95°). Powyższe odnosi się do sytuacji, gdy rozkład kątów nachylenia znaków odpowiada rozkładowi normalnemu. Dla rozkładów innych niż normalny wyróżnia się pismo wachlarzowate (w którym osie kolejno następujących po sobie znaków graficznych układają się w kształt wachlarza) oraz o zmiennym nachyleniu (bez szczególnego wyróżnienia jakiejś wartości). (AK, MO)
KLASA PISMA jedna z cech syntetycznych pisma. Wyróżnia się 3 klasy ewolucyjnego ukształtowania i ustabilizowania osobniczego wzorca neuromotorycznego: pismo niewyrobione, pismo średnio wyrobione, pismo wyrobione. Podstawę oceny klasy pisma stanowią m.in. takie cechy jak: stopień płynności linii, rodzaj dominującego impulsu, liczba i rodzaj form powtarzalnych, równomierność nacisku, stopień stabilizacji wielkości kątowych oraz proporcji, rodzaj i standaryzacja uproszczeń. Patrz także "Katalog graficznych cech pisma ręcznego". (PŻ)
KLASA PODPISU właściwość określająca stopień ukształtowania oraz ustabilizowania nawykowego wzorca podpisu; u osób rzadko podpisujących się zazwyczaj odpowiada klasie pisma jego wykonawcy. (PŻ)
KLASYFIKACYJNA FORMUŁA PISMA liczbowy, literowy lub liczbowo-literowy kod, zapis określonego zespołu cech pisma, będący podstawą systematycznego ułożenia zbioru rękopisów. (AŁ)
KLUCZKA element graficzny w formie małej, poziomo ułożonej pętlicy. (AŁ)
KOLEJNOŚĆ KREŚLENIA LINII następstwo elementów graficznych. Patrz także "Katalog graficznych cech pisma ręcznego".
KOMPLEKSOWA EKSPERTYZA DOKUMENTÓW ekspertyza sporządzana i podpisywana przez zespół biegłych różnych specjalności, badających dokument w odpowiednim porządku, tak aby nie uległy zniszczeniu zawarte na dokumencie ślady będące przedmiotem badań (np. ekspertyza obejmująca kolejno: badania śladów linii papilarnych, badania grafizmu pisma, badania języka i treści pisma, badania techniczne materiału kryjącego). (AK)
KONFABULACJA psych. opowiadanie zmyślonych faktów jako wspomnień z okresu objętego niepamięcią, połączone z przekonaniem o ich prawdziwości. (Słownik wyrazów obcych, red. Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 581)
KONSTRUKCJA LITER budowa znaków.
KONSTRUKCYJNE PUNKTY ZATRZYMANIA punkty, w których zatrzymanie środka pisarskiego wynika z budowy kreślonego znaku (wierzchołek kąta, punkt załamania, punkt zmiany kierunku w elementach dwukreślnych). Konstrukcyjnymi punktami zatrzymania nie są punkty zatrzymania środka pisarskiego na prostej lub na łuku nieuzasadnionego konstrukcją znaku (np. powstające wskutek tremoru albo będące wynikiem braku płynności kreślenia łuków). (AK)
KOPIA 1. zapis powstały jednocześnie z tekstem pierwotnym (oryginałem) dzięki zastosowaniu kalki, papieru samokopiującego itp.; 2. wtórny egzemplarz zapisu, uzyskany drogą optycznego, fotochemicznego, elektronicznego, elektrostatycznego, termicznego, dyfuzyjnego, mechanicznego lub innego sposobu przeniesienia obrazu tekstu na inne podłoże (najczęściej papierowe). (EB)
KREOWANIE PISMA specyficzna forma podrobienia pisma, polegająca na swobodnym kreśleniu go przez fałszerza w sytuacji, gdy nie dysponuje on autentycznym wzorcem (w oryginale lub kopii). Kreowanie pisma odzwierciedla wyobrażenie fałszerza o strukturze graficznej pisma autentycznego (podrabianego), uwzględniające najczęściej informacje o sylwetce osobniczej i poziomie umiejętności graficznych osoby, której podpis jest podrabiany, lub też oparte jest jedynie na intuicji fałszerza. Kreowanie pisma mylone jest często z naśladowaniem pisma i uważane za szczególną formę naśladownictwa swobodnego (wolnego). Najczęściej występuje w przypadku podrabiania podpisów. Patrz także podpis kreowany, podpis sfałszowany. (ML)
KRESKA patrz struktura kreski. Patrz także poziom graficznej struktury pisma.
KRYMINALISTYCZNE BADANIA DOKUMENTÓW (hasło w opracowaniu)
KRYMINALISTYCZNE BADANIA PISMA RĘCZNEGO (hasło w opracowaniu)
KRYPTOGRAM 1. tekst (napis, dokument, pismo itp.) szyfrowany, złożony ze znaków zrozumiałych tylko dla wtajemniczonych; 2. znak nieliterowy, używany zamiast imienia i nazwiska, rodzaj pseudonimu, np. *** (Słownik wyrazów obcych, red. Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997 s. 614).
KRZYWIZNA WIERSZA odchylenie linii wiersza od linii podstawowej wiersza. (JŚ)
KRZYŻOWANIE SIĘ LINII umożliwia stwierdzenie kolejności kreślenia linii. Istnieje kilka technik badania skrzyżowań, zależnych od rodzaju użytych narzędzi pisarskich, od rodzaju materiału kryjącego, podłoża i podkładki oraz od dawności zapisu. Patrz także wiek pisma względny. (JD)
KURSYWA druk. czcionki pochyłe, naśladujące pismo ręczne, synonim: italik.